Leśniów Wielki

Kościół p.w. św. Wniebowzięcia NMP

Kościół parafialny wzmiankowany już w roku 1399, murowany z kamienia i cegły, przebudowany w wieku XVII, kiedy do prezbiterium dobudowano zakrystię i kaplicę, z dostawionym w roku 1714 baniastym hełmem wieży. W gotycką architekturę świątyni wkomponowano elementy neoromańskie w XIX stuleciu. Obecnie zauważalna przewaga stylu gotyckiego i barokowego. Bogate wnętrze i wyposażenie. Na uwagę zasługuje tryptyk późnogotycki Mistrza z Gościeszowic (1516), późnobarokowa ambona i ołtarz, rzeźbione renesansowe nagrobki z XVI i XVII stulecia.

• Tekst pochodzi z portalu Wratislaviae Amici.

W czasie wakacyjnych podróży częstokroć zdarza się, że przejeżdżając przez dotychczas nieznaną miejscowość ujrzeć można intrygujące zabytki architektury – zamki, pałace, kościoły czy kamienice. Przyciągają one mimowolnie nasz wzrok, skłaniając do chwilowej refleksji.
Na Dolnym Śląsku (m.in. i w województwie lubuskim), liczba pomników minionych czasów, ujawnia bujność, bogatość dawnego życia i stosunków panujących na tych ziemiach. Odnajdywane tutaj zabytki są o tyleż liczne, co też niestety zniszczone przez upływający czas i zmienne koleje losu. Ubogacają one mimo wszystko codzienną rzeczywistość, często tak różną od niegdysiejszych lat.
Tak też dzieje się w Leśniowie Wielkim. Mimo że większość mieszkańców Zielonej Góry i okolic zna ten zakątek naszego województwa, nie wszyscy zdają sobie sprawę z faktu, że miejscowość ta ukrywa prawdziwą perłę wśród pamiątek dawnych dziejów.
Położony na lekkim wzniesieniu kościółek p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, niegdyś górujący nad okolicą, stanowił zapewne dla dawnych mieszkańców wyróżniający się punkt krajobrazu. Dziś otoczony domami nie robi już takiego wrażenia jak dawniej, choć nadal wyróżnia się na tle współczesnej zabudowy.
Aby jednak w pełni przekazać losy samego kościoła należy przytoczyć zarys historii miejscowości, z którą nieodzownie jest on złączony. Leśniów Wielki stanowi wieś położoną o około 15 km od Zielonej Góry, leżącą przy skrzyżowaniu szlaku komunikacyjnego biegnącego w kierunku Krosna Odrzańskiego i drogi lokalnej z Czerwieńska do Drzonowa.
Pierwsze historyczne wzmianki dotyczące opisywanej osady pochodzą z roku 1305, gdzie w rejestrze głogowskim wymieniono miejscowość Lesnow, jako własność rycerza Szenko. Pochodzenie nazwy tej wsi jest wątpliwe aczkolwiek przypuszczać można, że etymologia wyrazu Lesnow (Leśniów), jest pochodną słowa oznaczającego obszar znajdujący się nieopodal lasu lub odnoszącą się do nazwy lasu - będącego w pobliżu wsi.
Uprzednie stwierdzenie poszerzyć można o opinię wyrażoną przez O. Wolffa i A. Foerster’a – niemieckich autorów opisujących historię księstwa głogowskiego oraz powiatu zielonogórskiego, którzy skłaniają się ku twierdzeniu, iż nazwa ta zdaje się wywodzić od polskiego słowa – Leśny, Leśnie, Las - oznaczającego, jak wspomniano wyżej nazwę lasu lub odludzia.
Jednocześnie odrzucają oni hipotezę sugerującą, iż nazwa miejscowości wywodzi się od rodziny von Lesslau (Lessel) – będącej w posiadaniu Leśniowa od około XIV/XV w. Za podstawę krytyki uznając polskie pochodzenie pierwszego właściciela wsi – rycerza Szenko i niemieckie familii Lesslau.Bezsprzecznie nazwę, Leśniów (niem. Lessen), zaliczyć można do nazw wywodzących swe znaczenie od określeń wyrażających właściwości topograficzne otoczenia osady.
Na przełomie XIV/XV wieku – zapewne po wymarciu rodu rycerza Szenka – Leśniów stał się własnością rodziny Lesslau - będącej również w posiadaniu wsi Zagórze (Janesburg) i Płoty (Plothow).
Najprawdopodobniej to właśnie za jej sprawą w XIV w., w Leśniowie lokowany został znany nam do dzisiaj kościół parafialny. O jego istnieniu informują po raz pierwszy zapiski z roku 1399.
Ówczesny kościół zbudowany został na rzucie prostokąta, z kamienia polnego i cegły, jako jednonawowy budynek z wydzielonym prostokątnym prezbiterium, zamkniętym ścianą prostą – mając stanowić przypuszczalnie według zamiarów pierwszych budowniczych kościół salowy. Prezbiterium od nawy oddzielono tzw. łukiem tęczowym. Od strony zachodniej elewacja zewnętrzna urozmaicona została zbudowaną na planie kwadratu wieżą.
W późniejszym czasie kościół wzbogacony został w późnogotycki tryptyk Matki Boskiej, św. Marii Magdaleny i św. Anny, z 1516 r. warsztatu Mistrza Ołtarza z Gościszowic.
Od połowy XV wieku właścicielami Leśniowa Wielkiego notowani byli panowie von Rothenburgów. Odgrywali oni zapewne dużą role w życiu ówczesnej parafii, aczkolwiek dziś wpływ, jaki wywarli jest mało czytelny. Przypuszczać można wszelako, że w znacznym stopniu przyczynili się oni do ubogacenia wyposażenia tej świątyni.
Mająca miejsce w XVII wieku przebudowa kościoła przypuszczalnie w jakimś stopniu, także wynikła z inicjatywy Rothenburgów. Dobudowano wówczas do prezbiterium otwartą do wnętrza półkolistą arkadą zakrystię (od północy) i kaplicę (od południa). Możliwe, że już wtedy w świątyni umieszczono drewniane empory, otaczając nimi z trzech stron nawę. Prowadzące na górę schody - policzkowe – wraz z poręczami wykonane zostały również z drewna. Widocznym śladem bytności Rothenburgów są umieszczone w bocznej kaplicy kościoła tablice epitafijne z wizerunkami przedstawicieli tego rodu.
Pole tekstowe: Rysunek 1 Schemat wykonany na podstawie ilustracji zamieszczonej w rejestrze zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej GórzeRozwój reformacji – zwłaszcza zauważalny na przełomie XVI/XVII wieku – doprowadził do znacznych zmian w strukturze dotychczasowych parafii, szczególnie, że nauki Marcina Lutra, znajdywały szeroki posłuch wśród szlachty jak i mieszczaństwa omawianego regionu.
Zmiany nie ominęły również parafii w Leśniowie Wielkim, tym bardziej, że Rothenburgowie wybitnie wspierali rozwój nowej religii. Nie można jednak powiedzieć, że luteranizm w gwałtowny sposób zmieniał stosunki panujące pomiędzy miejscową ludnością wyznania katolickiego i protestanckiego, która w dalszym ciągu korzystała z tej samej świątyni. Sytuacja ta utrzymywała się do roku 1592, kiedy to w Nietkowie wybudowany został, na potrzeby ludności protestanckiej niewielki zbór.
Funkcje proboszcza w parafii w Leśniowie pełnił wówczas proboszcz Stamicki (Stamitzki) - „czyniąc wiele dobrego na rzecz kościoła”. Od 1598 do roku około 1613 pełnił on także funkcje diakona w zielonogórskim kościele farnym. Do połowy XVIII w. godność proboszcza piastowali m.in.: Melchior Kaube (1666-1670); Friedrich Schölling (1670-1682), a także Joseph Busch (1730-1746), „...po śmierci którego, lokalna społeczność katolicka nie miała już tak wielkiego pasterza”.
W roku 1654 omawiana wieś przeszła pod władzę bliżej nie znanej dziś rodziny von Arnheimb’ów. Za sprawą koligacji rodzinnych od roku 1681 Leśniów Wielki wraz Leśniowem Małym znalazły się w rękach Jana Lorenza von Arnolda, właściciela Sudołu (Seedorf), Radomii (Seiffersholtz), Lasek (Läsgen), Płot i Zagórza.
Panowanie v. Arnoldów - podobnie jak poprzednich rodów - znalazło odzwierciedlenie w fundacjach na rzecz tutejszego kościoła. W 1714 r. przebudowano wieżę kościelną, dostosowując jej formę do wtenczas panującego stylu architektonicznego. Starszą część wieży pozostawiono bez większych zmian, zwężając ją u szczytu trzypołaciowym dachem namiotowym łącząc przy tym połacie boczne z dachem nawy. Górną kondygnację w odróżnieniu od niższej wykonano z drewna – zapewne w celu odciążenia przebudowanej struktury. Konstrukcję tą wykonano metodą słupową kryjąc ją następnie deskowaniem. Szczyt wieży zwieńczono hełmem cybulastym, na iglicy umieszczając kulę i krzyż. Zmniejszające się w ten sposób wymiary, w połączeniu z drugą drewnianą kondygnacją oraz hełmem nadały wieży stylowej wysokości i lekkości. W XVIII wieku dobudowano także dwie przypory uskokowe umieszczone przy narożnikach wieży.
W tym samym roku (1714), niewątpliwie za sprawą Arnoldów (być może Mateusza Lorenza) wzniesiono późnobarokową kaplicę grobową – od strony zachodniej kościoła. Krypta zbudowana na planie kwadratu wewnątrz zamknięta została sklepieniem kolebkowym. Elewacja zewnętrzna ozdobiona została umieszczonymi w narożnikach zdwojonymi pilastrami toskańskimi, od frontu zastąpionymi półkolumnami. Dekoracyjny wygląd kaplicy podkreślono również nadając dachowi falisty wykrój. Wejście zaakcentowano trójkątnym przyczółkiem i kartuszami herbowymi rodów v. Arnold i v. Gruenberg.
Widocznym znakiem zmian w przynależności Śląska do Prus stało się podporządkowanie w 1768 r. parafii w Leśniowie Wielkim pod administracje kościelną Zielonej Góry. Zmiany dotknęły również samą wsi, która najpierw sprzedana została przez Krzysztofa von Arnolda bratu Lindheimowi, a następnie w roku 1844 baronowi Hansowi Adolfowi von Kottwitz. W XIX wieku dokonano także renowacji kościoła, wprowadzając do jego wnętrza neogotyckie elementy. Leśniów Wielki ponownie odsprzedany Hansowi v. Schierstaedt, właścicielowi Lasek, przy tej familii pozostał do początków XX wieku.

• Tekst pochodzi z portalu polska-org.pl.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Grabsteine mit den Figuren der Verstorbenen in Lebensgröße, sämtlich übertüncht, für:
  1) einen Adligen in der Tracht vom Anfang des XVI. Jahrhunderts, sein Wappen vor sich haltend, zu Häupten eine Umrahmung aus Renaissance-Laubwerk;
  2) einen Ritter aus derselben Familie und aus gleicher Zeit; beide stehen auf Löwen.
  3) dgl. der Familie Kittlitz (?), aus der zweiten Hälfte des XVI. Jahrhunderts.
  4) seine Hausfrau.
  5) einen Ritter + 1604.

Kaplica grobowa

W roku 1714, niewątpliwie za sprawą Arnoldów (być może Mateusza Lorenza) wzniesiono późnobarokową kaplicę grobową – od strony zachodniej kościoła. Krypta zbudowana na planie kwadratu wewnątrz zamknięta została sklepieniem kolebkowym. Elewacja zewnętrzna ozdobiona została umieszczonymi w narożnikach zdwojonymi pilastrami toskańskimi, od frontu zastąpionymi półkolumnami. Dekoracyjny wygląd kaplicy podkreślono również nadając dachowi falisty wykrój. Wejście zaakcentowano trójkątnym przyczółkiem i kartuszami herbowymi rodów v. Arnold i v. Gruenberg.

Na oficjalnej tablicy obok kościoła opisującej kaplicę popełniono błąd pisząc iż jest to herb rodziny von Rothenburg, a nie jak powinno być prawidłowo iż są to dwa herby rodzin von Arnold oraz von Gruenberg

Płyta nagrobna i nagrobek

               

               

Płyta nagrobna Theodora Christa żyjącego w latach 1855 - 1930 oraz nagrobek tutejszego nauczyciela i kantora Oskara Lange.

Na oficjalnej stronie "Polska-org.pl" źle odczytano nazwisko Theodora. Prawidłowe powinno być Christ a nie Chwist.

Nagrobek Marii Brassier oraz jej męża

Nagrobek Marii Ludovici Esthery Brassier des Simon Vallade zmarłej 8 lutego 1829 roku z inskrypcją na płycie: Gente nobili - Strampfer
Desideri monumentum posuit maritus brevi secuturus
A na bocznej Decesse vivo resurgam VIII. a. Cal. Febr. MDCCCXXIX.

Nieopodal w zaroślach znajduje się nagrobek jej męża Marii Josepha Ludwiga Brassier de St. Simon Vallade, zmarłego 30 stycznia 1833 roku.

HIC JACET
MAR. JOS. LUDOVICUS NOBILIS
BRASSIER DE S SIMON VALLADE
ST LUDOVICI ORDINIS EQUESTER
PROCUL A SOLO PATRUM
QUIA REGEM SUUM TRADERIE NOLUIT
...STO UBICUNQUE TERRA LEVIS
AT DIE XXX JAN. MDCCCXXXIII
PROLI RELIQUIT EXEMPLUM

Cmentarz

Obok kościoła znajduje się bardzo zaniedbany i zarośnięty dawny cmentarz ewangelicki przedwojennych mieszkańców Gross Lessen. Pośród gąszczu zarośli możemy zobaczyć jeszcze fragmenty przepięknych nagrobków oraz epitafiów. Spośród nich wyróżnia się bardzo prosty nagrobek Johanny księżnej von (wyryty napis bardzo niewyraźny i zasłonięty).